गुफा चित्रकला : मानिस द्वारा सुँगुरको शिकार कथा एससी सुमन

 अष्ट्रेलिया र इन्डोनेसियाका वैज्ञानिकहरूले इन्डोनेसियाको सुलावेसी टापुमा लाक्षणिक गुफा कलाको सबैभन्दा पुरानो उदाहरण पत्ता लगाएका छन्। एउटा जंगली सुँगुर र तीन मानव जस्तै आकृतिको चित्रकला कम्तिमा 51,200 वर्ष पुरानो हो, जसमा 36 इंच लामो र 15 इंच चौडाईको सुँगुरको पेंटिंग बनाईएको छ। उक्त पेन्टिङमा एउटा सुँगुरलाई आफ्नो मुख आंशिक रूपमा खुला राखेको छ र जसको नजिक कम्तीमा तीनवटा मानव जस्तै आकृति रहेको देखाउँछ। यो पेंटिंग बनाउनमा रातो रङ्को प्रयोग गरिएको छ। यस गुफामा अरु पनि सुँगुरको चित्रहरु छन। वैज्ञानिकहरुको अनुसार यस्तो पेंटिंगहरु बाट प्राचीन समयमा कथा सुनाउन प्रयोग गरिनथियो। 

अघिल्लो पुरानो गुफा कला भन्दा 5,000 वर्ष पुरानो हो। खोजले आधुनिक मानवले पहिलो पटक रचनात्मक सोचको क्षमता देखाएको समयलाई पछाडि धकेल्छ।अष्ट्रेलियाको ग्रिफिथ युनिभर्सिटीका प्रोफेसर म्याक्सिम औबर्टले बीबीसी न्यूजलाई यस यस्ता खोजले  मानव विचार परिवर्तन गर्ने बताए। "चित्रले जटिल कथा बताउँछ। यो हामीसँग कथा कथनको लागि सबैभन्दा पुरानो प्रमाण हो। यसले देखाउँछ कि त्यतिबेला मानिसमा अमूर्त शब्दमा सोच्ने क्षमता थियो," उनले भने। 

कराम्पुआङ हिल 

छवि क्याप्शन,चित्रहरू इन्डोनेसियाको दक्षिण सुलावेसी टापुको कारामपुआङ हिलको गुफाहरूमा फेला परेका थिए।

यो पेंटिंग दक्षिण सुलावेसी प्रांतको मारोस-पांगकेप इलाको लीयांग करमपुआंग गुफामा छ। अब वैज्ञानिक यस्ता प्राचीन कलाकृतिहरुको उमेर पता लगाउनको लागि कैल्सियम कार्बोनेट क्रिस्टलको लिने गर्छ्न। ऑस्ट्रेलियाको ग्रिफिथ यूनिवर्सिटीको आर्कियोलॉजिस्ट मैक्सिम ऑबर्टको अनुसार यो नयाँ प्रविधिको प्रयोगले राम्रो उमेर पता लगाउन सकिन्छ। 

चित्रमा सबैभन्दा ठूलो मानव आकृतिको दुवै हात फैलिएको छ र रड समातेको देखिन्छ। दोस्रो तुरुन्तै सुँगुरको अगाडि यसको टाउको यसको थुथुनको छेउमा हुन्छ। यसले एउटा लट्ठी पनि समातेको देखिन्छ, जसको एउटा छेउ सुँगुरको घाँटीसँग सम्पर्कमा हुन सक्छ। अन्तिम मानव जस्तै आकृति माथि उल्टो भएको देखिन्छ जसको खुट्टा माथितिर फर्किएको छ र बाहिर निस्किएको छ। यसको एउटा हात सुँगुरको टाउकोमा पुग्ने र छुन्छ जस्तो देखिन्छ।

पेंटिंगमा स्पष्ट रुपले यो देखाउछ कि कसरि त्यो समयको  मानिस जनावरहरुको शिकार गर्ने गर्थे। हुनत यसलाई खोजने वैज्ञानिकहरुलाई यो पेंटिंगको वास्तविक कथा के हो थाहा छैन, तथापि हेरेर यो अनुमान  लगसुन सकिन्छ कि यहाँ सुँगुरको शिकार भैरहेको छ। 

वैज्ञानिकहरूको टोलीको नेतृत्व जकार्ता स्थित नेसनल रिसर्च एण्ड इनोभेसन एजेन्सी (BRIN) का इन्डोनेसियाली चट्टान कला विशेषज्ञ अधी अगुस ओक्टाभियानाले गरेका थिए। उनी भन्छन् कि कथा कथन इन्डोनेसियाको प्रारम्भिक मानव संस्कृतिको महत्त्वपूर्ण भाग थियो।

"मानिसहरूले सायद 51,200 वर्षभन्दा धेरै लामो समयदेखि कथाहरू सुनाउँदै आएका छन्, तर शब्दहरू जीवाश्म बनाउँदैनन् भने हामी कलामा दृश्यहरूको चित्रण जस्ता अप्रत्यक्ष प्रोक्सीहरूबाट मात्र जान सक्छौं - र सुलावेसी कला अहिले पुरातत्व विज्ञानका लागि परिचित सबैभन्दा पुरानो प्रमाण हो,’ उनले भने।

दक्षिण अफ्रिकाको ब्लोम्बोस गुफा साइटमा उत्खननका क्रममा फेला परेको ओचर (हेमेटाइट, आइरन अक्साइड) टुक्राहरूको संग्रहको क्लोज-अप

छवि क्याप्शन,दक्षिणी अफ्रिकामा ७५,००० वर्षभन्दा पहिले बनाइएका यी ज्यामितीय ढाँचाहरू रेखाचित्रको पहिलो प्रमाण हुन्, तर प्रतिनिधित्व कलाको गठन गर्दैनन्।

यस भन्दा पहिले वैज्ञानिकले सुलावेसी लियांग बुलु सिपोंग 4 गुफामा प्राचीन कलाकृतिको खोज गरेका थिए। जस मध्ये एउटा मा सुँगुरको शिकारको संग- संगै एउटा भैंसिलाई पनि देखाईएको थियोे। यो करीब 48 हजार साल पुरानी पेंटिंग थियो। तर नयाँ खोजीएको  पेंटिंगले पुरानो रिकॉर्डलाई तोडेको छ। यो 51,200 साल पुरानो हो।  

रेखाचित्रको लागि पहिलो प्रमाण दक्षिणी अफ्रिकाको ब्लोम्बोस गुफाहरूमा चट्टानहरूमा फेला परेको थियो र 75,000 देखि 100,000 वर्ष पहिलेको बीचको हो। यी ज्यामितीय ढाँचाहरू समावेश छन्।

दक्षिण सुलावेसीको मारोस-पाङ्केप क्षेत्रको लेआङ कारामपुआङको चुनढुङ्गाको गुफामा रहेको नयाँ चित्रकलाले चित्रण गर्ने व्यक्ति वा मानिसहरूको वरपरको संसारको अमूर्त रूपमा प्रतिनिधित्व गर्ने कला देखाउँछ।

त्यसकारण यसले कला र विज्ञानलाई जन्म दिने हाम्रो प्रजातिहरूमा विचार प्रक्रियाहरूको विकासलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ। प्रश्न यो हो कि मानव दिमागको यो जागरणके कारणले भयो, विवरण प्रकाशित भएको जर्नल नेचरका वरिष्ठ सम्पादक डा हेनरी गीका अनुसार। "केही लगभग 50,000 वर्ष पहिले भएको जस्तो देखिन्छ, जसको केही समय पछि निएन्डरथल र तथाकथित होबिट जस्ता मानवका अन्य सबै प्रजातिहरू मरे।

इन्डोनेसियाको सुम्पाङ बिटा गुफामा हात चित्रहरू

छवि क्याप्शन,दक्षिण सुलावेसीको सुम्पाङ बिटा गुफामा भएका यी हात चित्रहरू कुनै समय ३९,००० वर्षमा विश्वको सबैभन्दा पुरानो चित्रहरू मध्येको मानिन्थ्यो।

लन्डनस्थित प्राकृतिक इतिहास संग्रहालयका प्रोफेसर क्रिस स्ट्रिङरको विश्वास छ-त्यहाँ अफ्रिकामा पुरातन प्रतिनिधित्व कलाको उदाहरणहरू हुन सक्छ, जहाँ आधुनिक मानवहरू पहिलो पटक विकसित भए, तर हामीले अहिलेसम्म फेला पारेका छैनौं।

"यस खोजले यो विचारलाई बलियो बनाउँछ कि प्रतिनिधित्व कला पहिलो पटक अफ्रिकामा उत्पादन गरिएको थियो, 50,000 वर्ष पहिले, र हाम्रो प्रजातिहरू फैलिएपछि यो अवधारणा फैलियो।

"यदि यो साँचो हो भने, अफ्रिका लगायत अन्य क्षेत्रहरूबाट धेरै नयाँ समर्थन प्रमाणहरू आउन बाँकी छ। स्पष्ट रूपमा यो सबैभन्दा पुरानो मिति एक साइटमा एक प्यानलमा काम हो - आशा छ कि थप डेटिङ धेरै साइटहरूमा गरिनेछ-आशा छ कि यो स्पष्ट रूपमा महत्त्वपूर्ण खोज पुष्टि गर्न थप साइटहरूमा थप डेटिङ गरिनेछ।"

नयाँ डेटिङ एक नयाँ विधि प्रयोग गरेर सम्भव बनाइएको थियो जसमा लेजर प्रयोग गरेर कलाको सानो मात्रामा कटौती समावेश छ। यसले शोधकर्ताहरूलाई कलाकृतिका विभिन्न भागहरू विस्तृत रूपमा अध्ययन गर्न र थप सटीक डेटिङको साथ आउन सक्षम बनाउँछ।

नयाँ विधि अधिक व्यापक रूपमा प्रयोग हुँदै जाँदा, विश्वभरि गुफा कला भएका धेरै साइटहरू पुन: मिति हुन सक्छ, सम्भवतः प्रतिनिधित्वको उदयलाई पछाडि धकेल्दै।

दक्षिण-पश्चिमी फ्रान्समा Lascaux गुफा चित्रहरू

छवि क्याप्शन,यो दक्षिण-पश्चिमी फ्रान्स जस्ता चित्रहरूले केहीलाई गलत रूपमा अमूर्त विचार पहिलो पटक पश्चिमी युरोपमा देखा पर्‍यो भन्ने विश्वास गर्न बाध्य बनायो।

10 वर्ष अघिसम्म, स्पेन र दक्षिणी फ्रान्स जस्ता ठाउँहरूमा प्राचीन गुफा कलाको मात्र प्रमाण फेला परेको थियो। यसले कतिपयलाई विश्वास गर्न प्रेरित गर्‍यो कि आज हामीले जान्ने कला र विज्ञानलाई नेतृत्व गर्ने रचनात्मक विस्फोट युरोपमा सुरु भयो।

तर 2014 मा दक्षिण सुलुवेसीमा मानव हातको रंगीन रूपरेखाको खोजले त्यो दृश्यलाई चकनाचूर पार्यो त्यसपछि नोभेम्बर 2018 मा, इन्डोनेसियाको बोर्नियो टापुको लुबांग जेरीजी सालेहको गुफामा, वैज्ञानिकहरूले तत्कालीन सबैभन्दा पुरानो प्रतिनिधित्वात्मक कलाकृति फेला पारे, जुन 40,000 भन्दा बढी मानिन्छ। वर्ष पुरानो, अज्ञात जनावरको।

ग्रिफिथ युनिभर्सिटीका प्रोफेसर एडम ब्रमले भने कि इन्डोनेसियाली गुफा कला खोजहरूले कलाको इतिहासमा कथा कथनको महत्त्वपूर्ण भूमिकामा नयाँ प्रकाश ल्याएको छ।

"यो उल्लेखनीय छ कि हामीले सुलावेसीमा अहिलेसम्म फेला पारेको सबैभन्दा पुरानो गुफा कलाले चिन्न सकिने दृश्यहरू समावेश गर्दछ: त्यो हो, चित्रहरू जसले मानव र जनावरहरूलाई यसरी अन्तरक्रिया गरेको चित्रण गर्दछ कि हामी कलाकारलाई कुनै प्रकारको कथा संवाद गर्ने उद्देश्यले अनुमान गर्न सक्छौं - एउटा कथा," उनले भने।

हुनत आज पनि  गुफामा बनाइएको सबै पुरानो पेंटिंग स्पेनको  माल्ट्राविसोमा छ। यसलाई शुरुमा होमो सैपियंसले बनाएका थियो। इंडोनेशियाको गुफामा यस्ता पेंटिंग भेट्नुको मतलब यो हो कि, हामी  भन्न सक्छौ कि गुफाहरुमा पेंटिंगको शुरुआत यूरोपमा भएको थिएन। सुलावेसीको प्राचीन रॉक आर्ट धेरै जटिल छ।   

"यो सोच्न धेरै रोमान्टिक छ कि त्यो समयमा कुनै समय मानव मस्तिष्कमा केहि भयो, तर मलाई लाग्छ कि यो धेरै पहिलेको प्रतिनिधित्व कला को उदाहरणहरु छन्"।

छवि स्रोत, ब्रिन गुगल आर्ट्स एण्ड कल्चर

artistsuman.scd@gmail.com