Posts

मिथिलाञ्चलको सांस्कृतिक धरोहर : कोजगरा पर्व - एससी सुमन

Image
  मिथिलाञ्चलको सांस्कृतिक धरोहर : कोजगरा पर्व - एससी सुमन आश्विन शुक्ल दशमीपछि जब पूर्ण चन्द्रले रातो आकाशमा शीतल ज्योति छर्दछ, मिथिलाको पवित्र आँगन अरिपनले सजिन्छ जसमा रङ्ग, रूप र भक्ति समाहित हुन्छ । घर-घरमा दीप को उज्यालो फैलिन्छ । यसरी, विजया दशमीदेखि कोजाग्रत पूर्णिमासम्मको यो कालखण्ड मिथिलामा एक समर्पित सांस्कृतिक अनुभूति हो, जहाँ परम्परा, आस्था र सामाजिक एकता एकै सन्देशमा विलीन हुन्छन् । घटस्थापनादेखि नवमीसम्मको नवरात्रा देवी दुर्गाका विभिन्न रूपहरूको आराधनामा समर्पित रहन्छ । तराई-मधेसका गाउँ-शहरमा माटोले बनाइएका कलात्मक देवी प्रतिमाहरू रंगारोगन गरिन्छ, जसलाई पुष्प, वस्त्र र भावनाले सजाइन्छन् । शक्तिको आदर र समर्पणको प्रतिक रूपमा नवरात्रको नवमीको रातमा देवीको मूर्तिलाई नदीमा विसर्जन गरिन्छ । विजया दशमी, जसलाई स्थानीय भाषामा 'जतरा' भनिन्छ, शुभ-साइतको दिन मानिन्छ । यस दिन शक्ति-पिठ र घरघरमा स्थापित जयन्ती (जमरा) लाई विधिपूर्वक विसर्जन गरिन्छ र व्राह्मण, गुरुजन तथा जेष्ठ नागरिकबाट टीका र जमरा ग्रहण गरिन्छ। नीलकण्ठ (चरा) को दर्शन गरेर शुभकामना ग्रहण गर्ने परम्परा अझै जीवन्त ...

मिथिला : एक सभ्यता र माटोको अमर कला -एससी सुमन

Image
 मिथिला : एक सभ्यता र माटोको अमर कला -एससी सुमन मिथिला - जहाँ धर्मको दीप प्रज्वलित हुन्छ, शौर्यको सिंहनाद गुन्जन्छ, र कलाको कञ्चन झल्कोले जीवन र आत्मालाई आलोकित गर्दछ । यो भूमि केवल एक भूगोल मात्र होइन, अपितु चिन्तन, सृजन, मर्यादा र मानव सभ्यताको एक अद्वितीय प्रतीक हो । मिथिला सदा नै आध्यात्मिक चेतनाको केन्द्र, वैचारिक विमर्शको उद्गम र कलासंस्कृतिको अक्षुण्ण धरोहर रहिआएको छ । यहाँको संस्कृति, स्थापत्य र लोकचेतना यस्ता छन्, जसले देश मात्र होइन, विश्वसमेत चकित पारेको छ । विशेषतः मिथिलाकी कन्याहरूको कुशल हातबाट जन्मिने लोकचित्रकला,जसले त्रिकालसम्म सन्देश दिन्छ ।  जो अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा चुलिंदै गएको छ । तर यो मात्र एक पाटो हो; मिथिलाको कलासागरमा अझ गहिरा, अझ दुर्लभ र अनुपम रत्नहरू लुकेका छन्, जसको उज्यालो अझै पूर्णरूपमा बाहिर आउन सकेको छैन । तीमध्ये एक छ -मृणशिल्प, माटोको आत्मा बोकेको शाश्वत कला । मृणशिल्प - माटोको मोहक रूपान्तरण, जसमा उपयोगिता र सौन्दर्य एकैसाथ जीवन्त हुन्छन् । आगोमा पोलेपछि आत्मा पाएको यो शिल्प, केवल भाँडा - मूर्तिमा सीमित छैन; यो त एक सभ्यताको अभिव्यक्ति हो,...

पौभा चित्रकला: नेपाल कि चित्र-साधना में तान्त्रिक और सांस्कृतिक सवाद

Image
  पौभा चित्रकला: नेपाल की चित्र-साधना में तांत्रिक सौंदर्य और सांस्कृतिक संवाद By  Suman Singh Posted on September 13, 2025 Time to Read: 17 min - 3127 words सुबोध चन्द्र सुमन (S. C. Suman) नेपाल के समकालीन चित्रकारों में एक महत्वपूर्ण नाम हैं, जिनकी कला में परंपरा और आधुनिकता का अनूठा संगम देखने को मिलता है। मिथिला क्षेत्र में जन्मे सुमन ने बचपन से ही लोककला, विशेषकर मधुबनी चित्रकला से प्रेरणा ली, जिसे उन्होंने आधुनिक दृष्टिकोण के साथ पुनर्परिभाषित किया। उनकी चित्रकृतियों में मिथिला की पारंपरिक रेखांकन शैली, गहरे रंगों का प्रयोग, तथा सूक्ष्म आकृतियों का संयोजन दिखाई देता है, लेकिन विषयवस्तु आधुनिक जीवन, सामाजिक यथार्थ और सांस्कृतिक द्वंद्व से भी जुड़ी रहती है। सुमन की कला केवल सौंदर्यबोध तक सीमित नहीं, बल्कि उसमें सामाजिक सरोकार और सांस्कृतिक चेतना भी स्पष्ट रूप से परिलक्षित होती है। उन्होंने मिथिला कला को वैश्विक मंच तक पहुँचाने में योगदान दिया है और नेपाल सहित भारत व अन्य देशों की प्रदर्शनियों में अपनी उपस्थिति दर्ज कराई है। उनके चित्र मिथिला की सांस्कृतिक स्मृति और आधुनिक ...